1. تست DFI چیست؟
تست DFI (DNA Fragmentation Index) ابزاری تخصصی برای سنجش درصد آسیب DNA در اسپرم مردان است. این آزمون به‌ویژه در مواردی که زوجین با مشکل ناباروری روبه‌رو هستند یا شکست مکرر در روش‌های کمک‌باروری (ART) مانند IVF و ICSI دارند، اهمیت زیادی پیدا می‌کند.
نام‌های دیگر این تست: SDF، SDFA، SDFI، DF، SCSA (در برخی روش‌ها)
2. اهمیت تشخیص تکه‌تکه شدن DNA اسپرم
- تشخیص دقیق ناباروری مردان: گاه در آزمایش اسپرموگرام معمولی، تعداد، تحرک یا شکل اسپرم طبیعی است؛ اما با وجود این، زوجین دچار ناباروری می‌شوند. تست DFI نشان می‌دهد آیا آسیب‌های نهفته در سطح ژنتیکی اسپرم وجود دارد یا خیر.
- شناسایی علت سقط مکرر: یکی از علل مهم سقط‌های پیاپی می‌تواند آسیب DNA اسپرم باشد که منجر به تشکیل رویان ضعیف و در نهایت سقط می‌شود.
- ارزیابی پیش از ART: در مواردی که زوجین قصد انجام روش‌های کمک‌باروری مثل IVF یا ICSI دارند، دانستن درصد تکه‌تکه شدن DNA اسپرم می‌تواند در انتخاب روش مناسب‌تر و ارزیابی شانس موفقیت مؤثر باشد.
3. روش‌های انجام تست DFI
برای سنجش DFI، روش‌های متعددی در آزمایشگاه‌های تشخیص طبی و مولکولی استفاده می‌شود که هر یک محدوده مرجع (Cut-off) خاص خود را دارد. مهم‌ترین روش‌ها عبارت‌اند از:
- SCSA (Sperm Chromatin Structure Assay): رایج‌ترین روش که با رنگ‌آمیزی اختصاصی و اندازه‌گیری فلوسایتومتریک انجام می‌شود.
- TUNEL (Terminal deoxynucleotidyl transferase dUTP Nick End Labeling): روشی حساس که از نشانگرهای فلورسنت برای تشخیص نقاط شکست DNA استفاده می‌کند.
- COMET Assay (Single-Cell Gel Electrophoresis): با الکتروفورز تک‌سلولی، میزان شکست DNA را به‌صورت دُم شهاب‌سنگی نشان می‌دهد.
- SCD یا Sperm DNA Dispersion Test (Halo Test): روشی سریع و کم‌هزینه‌تر که به شکل بصری، هاله دور اسپرم‌ها را بررسی می‌کند.
4. مقادیر مرجع و تفسیر نتایج DFI
- DFI کمتر از 15 درصد: محدوده طبیعی و نشان‌دهنده درصد پایین آسیب DNA.
- DFI بین 15 تا 30 درصد: محدوده مرزی که ممکن است باروری را تحت تأثیر قرار دهد.
- DFI بالاتر از 30 درصد: نشان‌دهنده آسیب جدی به DNA اسپرم است و شانس موفقیت باروری را کاهش می‌دهد.
5. عوامل مؤثر بر افزایش شاخص تکه‌تکه شدن DNA اسپرم
- سن بالا
- عفونت‌های دستگاه تناسلی
- سیگار کشیدن یا مصرف مواد مخدر
- قرار گرفتن در معرض گرمای بالا
- سرطان بیضه یا تشعشعات رادیواکتیو
- واریکوسل
6. چه کسانی باید تست DFI را انجام دهند؟
- مردانی که قصد انجام IVF یا ICSI دارند.
- زوج‌هایی که باوجود آنالیز اسپرم ظاهراً طبیعی، همچنان نابارور مانده‌اند.
- افرادی که سابقه سقط مکرر در همسر دارند.
- کسانی که چرخه‌های متعدد ART ناموفق داشته‌اند.
- مردان با سن بالا.
7. نحوه نمونه‌گیری و آماده‌سازی برای آزمایش
- پرهیز از نزدیکی: حداقل 2 تا 7 روز از آخرین انزال گذشته باشد.
- روش جمع‌آوری نمونه: به روش استمناء در ظرف استریل.
- عدم استفاده از ژل یا صابون: زیرا ممکن است روی کیفیت و نتایج آزمایش تأثیر بگذارد.
8. راه‌های درمان و کاهش DFI
- کاهش استرس و اصلاح سبک زندگی
- تغذیه مناسب و مصرف مکمل‌ها (ویتامین C، ویتامین E، CoQ10، ال-کارنیتین، روی)
- ترک دخانیات و الکل
- بررسی و درمان واریکوسل یا عفونت‌ها
- استفاده از روش‌های کمک‌باروری خاص مانند ICSI
9. سؤالات رایج درباره تست DFI
1. آیا نتیجه تست DFI قطعی است؟ این تست یک بررسی تکمیلی است و باید در کنار اسپرموگرام و ارزیابی‌های بالینی تفسیر شود.
2. آیا می‌توانم نمونه را در منزل تهیه کنم؟ بله، اما باید حداکثر تا ۳۰ تا ۶۰ دقیقه با دمای مناسب (۳۷ درجه) به آزمایشگاه تحویل داده شود.
3. اگر DFI بالا باشد، آیا باروری طبیعی غیرممکن است؟ خیر. اما ریسک ناباروری و سقط افزایش می‌یابد.
10. جمع‌بندی
تست DFI یا شاخص تکه‌تکه شدن DNA اسپرم، یکی از مهم‌ترین بررسی‌های تکمیلی در ارزیابی ناباروری مردان است. با رعایت نکات نمونه‌گیری و بهبود سبک زندگی می‌توان این شاخص را بهبود داد و شانس باروری را افزایش داد.
