دیابت نوع ۲: علائم، آزمایش‌های تشخیصی و اهمیت تشخیص زودهنگام دیابت نوع ۲ چیست؟ دیابت نوع ۲ یک بیماری مزمن متابولیک است که با سطح بالای قند خون (گلوکز) شناخته می‌شود. در این بیماری، بدن به درستی از هورمون انسولین استفاده نمی‌کند و به اصطلاح دچار «مقاومت به انسولین» می‌شود. ابتدا پانکراس (لوزالمعده) برای جبران مقاومت سلول‌ها انسولین بیشتری ترشح می‌کند اما به‌تدریج توانایی پانکراس در ادامه این جبران کاهش یافته و دیگر نمی‌تواند قند خون را در محدوده طبیعی نگه دارد. نتیجه این فرآیند افزایش مزمن قند خون و بروز دیابت نوع ۲ است. دیابت نوع ۲ شایع‌ترین نوع دیابت بوده و حدود ۹۰٪ موارد دیابت را شامل می‌شود. این بیماری معمولاً در میانسالی و سنین بالاتر رخ می‌دهد، هرچند به دلیل تغییر سبک زندگی، شیوع آن در جوانان نیز رو به افزایش است. قند خون بالا به مرور زمان می‌تواند به اندام‌های حیاتی آسیب رسانده و عوارض خطرناکی ایجاد کند. به همین دلیل، تشخیص و کنترل به‌موقع دیابت نوع ۲ از اهمیت بسزایی برخوردار است. علائم دیابت نوع ۲ در بسیاری از موارد، دیابت نوع ۲ در ابتدا علائم خفیف یا نامحسوسی دارد. با این حال، برخی علائم رایج هشداردهنده وجود دارند:

• تکرر ادرار (پرادراری)
• تشنگی شدید و غیرمعمول
• گرسنگی مفرط حتی بلافاصله پس از غذا خوردن
• خستگی شدید و مداوم
• تاری دید (اختلال در بینایی)
• دیر التیام یافتن زخم‌ها یا کبودی‌ها
• بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن دست‌ها و پاها

توجه داشته باشید که ممکن است علائم دیابت نوع ۲ بسیار خفیف بوده و فرد متوجه آن‌ها نشود. به همین دلیل، بسیاری از افراد تنها با انجام آزمایش خون متوجه ابتلا به دیابت می‌شوند. علل و عوامل خطر دیابت نوع ۲ علت اصلی دیابت نوع ۲ مقاومت به انسولین در بدن است. در واقع سلول‌های بدن نسبت به اثر انسولین پاسخ مناسبی نمی‌دهند و گلوکز به درستی وارد سلول‌ها نمی‌شود. این وضعیت باعث می‌شود سطح قند در خون بالا بماند و پانکراس مجبور به ترشح مقادیر بیشتری انسولین گردد. با گذشت زمان، سلول‌های بتا در پانکراس (تولیدکننده انسولین) فرسوده شده و تولید انسولین کافی برای کنترل قند خون دشوار می‌شود. در کنار این مکانیسم اصلی، چندین عامل خطر در بروز دیابت نوع ۲ نقش دارند. مهم‌ترین عوامل مستعدکننده عبارتند از اضافه‌وزن یا چاقی، کم‌تحرکی (فعالیت بدنی کم)، سن بالای ۴۵ سال، سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت نوع ۲ و نیز سابقه ابتلا به دیابت بارداری. داشتن پیش‌دیابت (قند خون بالاتر از حد طبیعی ولی نه در محدوده دیابت) نیز یک علامت خطر برای پیشرفت به دیابت نوع ۲ است. اهمیت تشخیص زودهنگام بیماری دیابت نوع ۲ اغلب به‌تدریج و طی چندین سال پیشرفت می‌کند و ممکن است فرد در مراحل اولیه متوجه بالا بودن قند خون خود نشود. تشخیص زودهنگام این بیماری بسیار حائز اهمیت است، چرا که درمان به‌موقع می‌تواند خطر بروز عوارض وخیم دیابت را کاهش دهد. در صورت عدم کنترل، قند خون بالا به مرور به بافت‌ها آسیب زده و عوارضی همچون بیماری‌های قلبی، مشکلات بینایی (آسیب به شبکیه چشم) و نارسایی کلیه ایجاد می‌کند. با تشخیص زودرس و شروع اقدامات درمانی (از جمله اصلاح شیوه زندگی و در صورت لزوم دارودرمانی)، می‌توان از بسیاری از این عوارض پیشگیری کرد یا آن‌ها را به تأخیر انداخت. همچنین پیش‌دیابت مرحله‌ای است که تقریباً همواره پیش از ابتلای کامل به دیابت نوع ۲ وجود دارد. در این حالت قند خون از محدوده طبیعی بالاتر است ولی هنوز به معیارهای تشخیصی دیابت نرسیده است. پیش‌دیابت معمولاً علامت خاصی ندارد، اما شناسایی آن بسیار ارزشمند است چون یک زنگ خطر محسوب می‌شود. در صورت مداخله در این مرحله (مثلاً با کاهش وزن و افزایش فعالیت بدنی)، می‌توان از پیشرفت پیش‌دیابت به دیابت جلوگیری کرد یا آن را به تعویق انداخت. بر اساس توصیه‌های انجمن های معتبر، افراد مبتلا به پیش‌دیابت باید هر یک تا دو سال یک‌بار از نظر ابتلا به دیابت نوع ۲ مورد ارزیابی مجدد قرار گیرند تا در صورت شروع دیابت، سریعاً اقدامات لازم انجام گیرد. آزمایش‌های تشخیصی دیابت نوع ۲ تشخیص قطعی دیابت نوع ۲ از طریق انجام آزمایش‌های خون امکان‌پذیر است. چهار آزمایش اصلی که برای شناسایی وضعیت قند خون و تشخیص دیابت به کار می‌روند عبارتند از: قند خون ناشتا (Fasting Blood Sugar – FBS)، تست تحمل گلوکز خوراکی Oral Glucose Tolerance Test – (OGTT) ، آزمایش هموگلوبین A1c و قند خون تصادفی .(Random Blood Glucose) نتایج این آزمایش‌ها نشان می‌دهد که آیا سطح قند خون فرد در محدوده طبیعی قرار دارد؟ ، در آستانه (پیش‌دیابت) است؟ یا در محدوده دیابتی قرار می‌گیرد؟ در ادامه هر یک از این آزمون‌ها توضیح داده شده‌اند. قند خون ناشتا (FBS – Fasting Blood Sugar)  سطوح قند خون ناشتا و ارتباط آن‌ها با پیش‌دیابت و دیابت. قند خون ناشتا اندازه‌گیری میزان گلوکز خون پس از حداقل ۸ ساعت ناشتا بودن (معمولاً صبح ها و قبل از صبحانه) است. بر اساس معیارهای انجمن دیابت آمریکا (ADA)، نتیجهٔ FBS کمتر از 100 mg/dL طبیعی محسوب می‌شود، بین 100 تا 125 mg/dL در محدودهٔ پیش‌دیابت (بالا بودن مرزی قند خون) قرار می‌گیرد، و FBS برابر یا بیش از 126 mg/dL نشان‌دهنده ابتلا به دیابت است. به عنوان مثال، قند ناشتا 110 mg/dL اندکی بالاتر از طبیعی بوده و در محدوده پیش‌دیابت است، در حالی که قند ناشتا 130 mg/dL در محدوده تشخیصی دیابت قرار دارد. معمولاً در صورت غیرطبیعی بودن این آزمایش، پزشک درخواست تکرار آن را در روز دیگری می‌دهد تا تشخیص قطعی شود. تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) در تست تحمل گلوکز خوراکی، ابتدا پس از ناشتا بودن، قند خون پایه اندازه‌گیری می‌شود و سپس فرد محلولی حاوی 75 گرم گلوکز را می‌نوشد. دو ساعت بعد، مجدداً قند خون اندازه‌گیری می‌شود تا مشخص شود بدن تا چه حد قادر به جذب و استفاده از گلوکز است. اگر قند خون دو ساعت پس از مصرف گلوکز کمتر از 140 mg/dL باشد، نتیجه طبیعی است؛ اگر بین 140 تا 199 mg/dL باشد، نشان‌دهنده پیش‌دیابت (اختلال تحمل گلوکز) است؛ و قند دو ساعته برابر یا بیش از 200 mg/dL به معنای ابتلا به دیابت می‌باشد. این آزمایش برای کشف موارد «مرزی» حساسیت بیشتری دارد و اغلب هنگامی انجام می‌شود که نتیجه قند ناشتا در محدوده پیش‌دیابت بوده باشد. آزمایش HbA1c آزمایش HbA1c درصد هموگلوبین گلیکوزیله در خون را اندازه‌گیری می‌کند که نشان‌دهنده میانگین سطح قند خون در ۲ تا ۳ ماه گذشته است. مزیت این آزمون آن است که نیاز به ناشتا بودن ندارد و در هر ساعتی از روز قابل انجام است. مقدار HbA1c بر حسب درصد گزارش می‌شود. HbA1c کمتر از 5.7٪ طبیعی است، بین 5.7٪ تا 6.4٪ حاکی از پیش‌دیابت است، و 6.5٪ یا بالاتر معیار تشخیصی دیابت محسوب می‌شود. به طور مثال، HbA1c برابر 6.0٪ نشان می‌دهد که متوسط قند خون فرد در ماه‌های اخیر کمی بالاتر از حد طبیعی بوده (در محدوده پیش‌دیابت)، در حالی که HbA1c معادل 7.0٪ بیانگر آن است که متوسط قند خون در محدوده دیابتی قرار داشته است. پزشکان علاوه بر تشخیص اولیه، از این آزمون برای پایش کنترل قند خون در بلندمدت نیز بهره می‌گیرند. قند خون تصادفی (Random Blood Glucose) قند خون تصادفی به اندازه‌گیری سطح گلوکز خون در هر زمانی از شبانه‌روز (بدون توجه به زمان آخرین وعده غذایی) گفته می‌شود. این تست معمولاً زمانی به کار می‌رود که فرد علائم کلاسیک دیابت (مانند تشنگی و پرادراری شدید) دارد و نیاز به ارزیابی سریع وضعیت قند خون احساس می‌شود. عدد مشخصی به عنوان «مرز» پیش‌دیابت برای قند تصادفی تعریف نشده است، زیرا میزان قند خون در طول روز و بسته به مصرف غذا تغییر می‌کند. با این حال، اگر قند خون تصادفی فرد در هر زمان برابر یا بیش از 200 mg/dL باشد و علائم سازگار با دیابت نیز داشته باشد، این یافته به‌طور جدی نشان‌دهنده دیابت است. در چنین شرایطی معمولاً پزشک برای تأیید تشخیص، آزمایش‌های تکمیلی مانند قند ناشتا یا HbA1c را در روزهای بعد درخواست می‌کند. پیگیری پزشکی و پایش منظم پس از انجام آزمایش‌های تشخیصی، تفسیر نتایج و برنامه‌ریزی درمان بر عهده پزشک است. توصیه می‌شود افراد در معرض خطر (مانند کسانی که اضافه‌وزن دارند یا سابقه خانوادگی دیابت دارند) حتی اگر علائمی ندارند، به طور دوره‌ای برای غربالگری دیابت به پزشک مراجعه کنند. اگر نتیجه آزمایش‌ها در محدوده پیش‌دیابت باشد، اهمیت پیگیری بیشتر می‌شود؛ پزشک ممکن است علاوه بر توصیه به اصلاح سبک زندگی، برنامه‌ای برای تکرار منظم آزمایش‌ها (مثلاً هر سال یک‌بار) تنظیم کند. حتی اگر شما در یک غربالگری یا در منزل قند خون خود را اندازه‌گیری کرده‌اید و عدد بالایی مشاهده شده است، حتماً برای ارزیابی دقیق‌تر و تأیید نتیجه به یک مرکز آزمایشگاهی یا پزشک مراجعه نمایید. افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ نیز باید تحت نظر منظم پزشک باشند. انجام دوره‌ای آزمایش HbA1c (مثلاً هر ۳ ماه یک‌بار) و سایر بررسی‌ها به پزشک امکان می‌دهد میزان موفقیت درمان را ارزیابی کرده و در صورت لزوم داروها یا توصیه‌ها را تنظیم کند. مراجعه‌ی منظم به پزشک و تیم مراقبتی بخش مهمی از مدیریت دیابت است. این پیگیری‌ها کمک می‌کند تا بیمار در مسیر درمان باقی بماند و در صورت بروز هر مشکلی، به‌موقع مداخله صورت گیرد. در مجموع، آگاهی از وضعیت قند خون خود، پایبندی به توصیه‌های پزشکی و انجام منظم آزمایش‌ها بهترین راه برای پیشگیری یا مدیریت دیابت نوع ۲ و جلوگیری از عوارض آن است. چرا آزمایش تشخیص دیابت خود را به «آزمایشگاه تشخیص مولکولی شکوه» بسپارید؟ اگر به فکر پیشگیری یا کنترل دیابت هستید، دقیق‌ترین مسیر از یک آزمایش مطمئن آغاز می‌شود. آزمایشگاه تشخیص پزشکی و مولکولی شکوه با بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته ، تیم متخصص و اساتید دانشگاه، همه تست های کلیدی دیابت—‌از قند ناشتا (FBS) و HbA1c تا OGTT‌—‌را با بالاترین استاندارد بین‌المللی انجام می‌دهد. مزایای منحصربه‌فرد ما

• دقت و سرعت: استفاده از دستگاه‌های نسل جدید برای تحویل نتایج در کوتاه‌ترین زمان.
• گزارش آنلاین: دریافت جواب از طریق پرتال اختصاصی.
• نمونه‌گیری در محل: امکان اعزام کارشناس برای نمونه‌گیری خانگی یا محل کار (با هماهنگی قبلی).
• پوشش بیمه‌های پایه و تکمیلی: همکاری با عمده بیمه‌ها برای انجام آزمایشات که بعضا رایگان می باشند.
• مشاوره رایگان توسط پزشک و متخصص آزمایشگاه پیش و پس از آزمایش: پاسخ به سؤالات شما درباره آماده‌سازی، رژیم غذایی و پیگیری نتایج.