بندناف چیست؟
بندناف یک ساختار لوله مانند است که باعث اتصال و ارتباط خونی کودک از طریق جُفت به مادر می شود. عملکرد بندناف در دوران بارداری رساندن مواد مغذی و اکسیژن از طریق جفت از مادر به کودک می باشد که مواد زائد تولید شده در بدن جنین را به بیرون منتقل می کند.
تشکیل بندناف:
- حلقه نافی ابتدایی حلقه بیضی شکل ما بین آمونیون و اکتودرم است.
- در پنجمین هفته تکامل جنینی ساختمانهای زیر از این حلقه عبور می کنند:
- ساقه اتصالی که حاوی دوشریان و یک ورید است
- ساقه زرده همراه با عروق زرده ایی
- مجرای اتصال دهنده حفرات داخل رویانی و خارج رویانی.
- با رشد و نمو بیشتر آمنیون شروع به دربرگرفتن ساقه اتصالی و ساقه کیسه زرده نموده در نتیجه آنها را باهم جمع نموده، و بندناف ابتدایی را بوجود می آورد.در پایان ماه سوم آمنیون به حدی متورم می شود که با کوریون مماس شده، در نتیجه حفره کویونیک را از بین میبرد. پس از آن معمولا کیسه زرده چروک خورده و به تدریج تحلیل می رود.
- فضای محفظه شکم به طور موقت برای قوس های روده ایی که رشدشان سریع است بسیار کوچک است بنابراین بعضی از قوسها به داخل فضای خارج رویانی در بندناف رانده می شوند و در واقع یک فتق نافی فیزیولوژیک را به وجود می اورند.
- تقریبا در حوالی پایان ماه سوم قوس های روده به داخل بدن رویان بازگشته ، حفره موجود در بندناف مسدود می شود بنابراین آنچه در بندناف باقی میماند رگ های نافی است که توسط ژله وارتون احاطه شده اند.
- وقتی نوزاد متولد میشود بندناف وی توسط پزشک بریده می شود.
خون بندناف چیست؟
منظور از خون بندناف خون باقیمانده در داخل جفت است که پس از قطع بندناف بیرون می آید. خون بندناف نوزاد غنی از سلول های بنیادی است.
مزیت خون بندناف
سلولهای بنیادی خون بندناف نسبت به سلولهای مغز استخوان مزایای بیشتری دارد از جمله:
- نبود خطر برای مادر و نوزاد
- جمع آوری آسان و بدون درد برای مادر یا نوزاد
- عدم انصراف،دهنده به علت درد یا بیماری یا رضایت وی به هنگام اهدا
- کاهش احتمال رد پیوند به دلیل تعداد کم لنفوسیت های T و سازمان نیافته بودن این سلولها در خون بند ناف.
- کاهش احتمال آلودگی ویروسی نظیر CMV،EBV
- افزایش شانس یافتن دهنده پیوند و افزایش تعداددهندگان به هنگام پیوند
- تبادل اطلاعاتی بین بانک های مختلف در کشورهای عضو نت کورد
- سلولهای بنیادی خونساز با قابلیت خودنوسازی و تمایز به تمامی ردههای خونی بالغ باعث حفظ سیستم ایمنی، عملکرد بافتی و هموستاز خونی در تمام طول عمر موجود زنده میشوند.
- سلولهای بنیادی خونساز خون بندناف در مقایسه با مغز استخوان و خون محیطی، ظرفیت تکثیری بالاتر و جمعیتهای سلولی نارستری دارند.
- امکان استفاده از این منبع را در ایمونوتراپی، مهندسی بافت و طب ترمیمی مقدور میسازد.
- خون بند ناف به راحتی از بانکهای خون بندناف به دست میآید و الزامات کمتری برای سازگاری HLA نیاز دارد، در نتیجه استفاده از سلولهای بنیادی آن افزایش یافته است.
بانکهای خون بند ناف 3 گونه اند:
- بانکهای عمومی یا ملی
- بانکهای خانوادگی یا خصوصی
- بانکهای دوگانه (هایبرید)
علت گسترش بانک های خون بند ناف چیست؟
1) نیاز به نمونه برای انجام پیوند
2) افزایش درخواست نمونه از بانک های خونه بند ناف
3) گسترش مراکز پیوند
تعداد | سال 2003 | سال 2004 | سال 2011 | میزان رشد 2011 نسبت به 2003 |
بانک عمومی | 18 | 20 | 29 | 61% |
بانک خصوصی | 15 | 21 | 30 | 100% |
نمونه در بانک عمومی | 58685 | 76145 | 160000 | 170% |
نمونه در بانک خصوصی | 179350 | 270991 | 1150000 | 540% |
جدول 1: رشد بانکهای خون بند ناف (منبع: Eurocord) |
بانک | تعداد بانک | تعداد نمونه |
عمومی | 100 | 400000 |
خصوصی | 130 | 780000 |
جمع | 230 | 1180000 |
جدول 2: نمونه های موجود در سراسر دنیا (منبع: Eurocord) |
علت نگهداری خون بند ناف توسط خانواده ها :
- نگهداری یا اهدا در خانواده هایی که ضریب خطر بدخیمی بالا دارند.
- نگهداری یا اهدا در خانواده هایی که ضریب خطر بدخیمی پایین دارند.
- نگهداری یا اهدا برای بیمار خاص
شرایط اهدا و نگهداری خون بندناف:
خون بند ناف هر سال از سوی مراجع ذیصلاح علمی بین المللی بازبینی و تغییراتی در آن اعمال میشود.
هم اکنون سه سازمان مشغول ارائه استاندارد جهت جمع آوری، جداسازی، نگهداری و آزاد سازی خون بندناف هستند.
Netcord: 1998 – Intemational registry of CBU – Develop procedures and quality standards for safety and clinical use |
FACT (Foundation for the Accreditation of Cellular Therapy) – Intemational standards for accreditation of cord blood collection, processing, testing , banking, selection |
AABB (American Association of blood banks) |
روند جمع آوری خون بندناف:
- شرایط قبل از زایمان: وجود برخی از بیماری ها در تاریخچه پزشکی باعث ممنوعیت کامل یا موقت مادر از جمع آوری خون بند ناف میشود لذا گاهی اوقات برای بررسی بیشتر وضعیت سلامتی مادر انجام ازمایش های تکمیلی از سوی مادر الزامی است.
- نوع زایمان: خون گیری از ورید بند ناف انجام میشود. بسته به نوع زایمان (طبیعی یا سزارین )خونگیری متفاوت است.در زایمان طبیعی خونگیری داخل رحمی است و درسزارین داخل و خارج رحمی است.
مدت محدودیت مادر جهت جمع آوری خون بندناف بر اساس سابقه پزشکی مادر |
|
سابقه |
محدودیت |
ابتلا به بیماری های اتوایمیون مانند: ام اس، کورون، لوپوس، کولیت اولستراتیو، میاستنی گراویس |
دائم |
ابتلا به بیماری های عفونی باکتریال: سیفلیس، توبرکلوز، تیفوئید، پاراتیفوئیدریا، هپاتیت C، هپاتیت B، بروسلوز |
دائم |
ابتلا به بیماری عفونی ویروسی: HIV، HTLV، تبخال ادامه دار، زگیل و تبخال تناسلی |
دائم |
ابتلا به بیماری های عفونی انگلی: مالاریا، لشمانیا، کیست هیداتید، |
دائم |
محروم بودن مادر از اهدای خون به دلایلی غیر از ضعف جسمی و کم خونی خفیف |
دائم |
سابقه انجام پیوند عضو |
دائم |
دریافت داروهایی با منشاء انسانی از قبیل: فاکتورهای انعقادی، ایمنوگلوبولین های وریدی |
دائم |
مصرف مواد مخدر تزریقی و یا داروهای تزریقی پرورش اندام |
دو سال |
ابتلا به سرطان فعال |
دو سال |
ابتلا به هپاتیت A و توکسوپلاسموز |
دو سال |
دریافت خون کامل، گلبول سفید، گلبول قرمز فشرده، پلاکت |
یک سال |
ابتلا به بیماری های: آبله مرغان، سرخچه، سرخک، زونا، لیستریوز |
یک سال |
تاتو، حجامت |
یک سال |
سابقه ی شیمی درمانی |
یک سال |
* خونگیری داخل رحمی به خارج رحمی ارجعیت دارد.
*خون جفت باید در مدت 3تا5 دقیقه جمع آوری شود زیرا پس از این مدت احتمال لخته شدن خون در بندناف و جفت افزایش پیدا میکند.
*خون جمع آوری شده تقریبا 50 تا 150 میلی لیتر است. که البته بستگی به نوع خونگیری، نوع زایمان، حجم و وزن جفت و… دارد.
بعد از زایمان: در صورت لزوم بعد از زایمان روی خون بندناف آزمایش های لازم انجام سپس فریز و در مکان های مخصوصی نگهداری میشوند.
محدودیت های خون بندناف:
- بزرگترین و مهم ترین محدودیت خون بندناف این است که در برخی موارد یک واحد خون بند ناف برای پیوند به کودک با وزن بالا یا در اکثر مواقع برای یک بیمار بالغ کافی نیست. حداقل میزان سلول مورد نیاز جهت پیوند 20 تا 30 میلیون سلول به ازای هر کیلوگرم وزن بیمار است که بسته به نوع بیماری و تطابق آلل ها تا دوبرابر نیز افزایش پیدا میکند.
- تعداد سلول های بنیادی خونساز بندناف بسیار کمتر از مغز استخوان است و بسیاری از نمونه های خون بندناف بدلیل تعداد سلول کم غیرقابل استفاده نامیده میشوند، لذت بانک ها سعی بر نگهداری نمونه هایی با شمارش سلولی بالا دارند.
- نیاز به زمان نگهداری طولانی تر نگهداری بیمار در مرکز پیوند نسبت به مغز استخوان جهت تایید موفقیت پیوند هست.
- برخلاف استفاده از مغز استخوان که نمونه گیری را میتوان به دفعات تکرار کرد، نمونه گیری خون بندناف یک مرتبه و غیر قابل تکرار است.
بانک خون بندناف رویان:
- بانک خصوصی خون بندناف رویان: در تهران به عنوان دومین بانک در کشور و اولین بانک خصوصی در ایران فعالیت خودرا در سال 1385 شروع کرد .این بانک اطلاعات لازم را در زمینه شرایط مادر و شرایط عقد قرار داد به اطلاع والدین میرساند.
- بانک دولتی خون بندناف رویان: به عنوان سومین بانک در سال 1388 فعالیت خود را آغاز کرد. این بانک با رضایت والدین خون بند ناف نوزادان را از برخی بیمارستانهای تهران و برخی استانها مانند البرز جمع آوری و نگهداری میکند.